GÜNLÜK ÇALIŞMA SÜRESİ 7,5 SAAT VEYA 7,5 SAATTEN DAHA AZ OLARAK BELİRLENEN İŞLER

ÖZETİ: Yönetmelik ile günde azami yedi buçuk saat çalışılabilecek işler ile günde yedi buçuk saatten daha az çalışılması gereken işler ayrı ayrı ve ismen sayılarak düzenlenmiştir. Eldeki uyuşmazlıkta dosya kapsamından bobinaj iş kolunda motor bobini sarma işinde çalıştığı anlaşılan davacının yaptığı işin ve bu iş sırasında kullanıldığı iddia edilen malzemelerin bu Yönetmelik kapsamında değerlendirilip değer-lendirilemeyeceğinin öncelikle ele alınması gereklidir.

 

Taraflar arasındaki alacak davasından dolayı yapılan yargılama sonunda İlk Derece Mahkemesince davanın kısmen kabulüne karar verilmiştir.

Kararın davalı vekili tarafından istinaf edilmesi üzerine, Bölge Adliye Mahkemesince başvurunun esastan reddine karar verilmiştir.

Bölge Adliye Mahkemesi kararı davalı vekili tarafından temyiz edilmekle; kesinlik, süre, temyiz şartı ve diğer usul eksiklikleri yönünden yapılan ön inceleme sonucunda temyiz dilekçesinin kabulüne karar verildikten ve Tetkik Hâkimi tarafından hazırlanan rapor dinlendikten sonra dosyadaki belgeler incelenip gereği düşünüldü:

1. DAVA

Davacı vekili dava dilekçesinde; müvekkilinin davalıya ait Samsun Sahil Güvenlik Karadeniz Onarım Destek Komutanlığı Samsun işyerinde bobinaj iş kolunda çalıştığını, Harb İş Sendikasına üye olduğunu, işyerinde yürürlükte bulunan toplu iş sözleşmelerinden yararlandığını, Sağlık Kuralları Bakımından Günde Azami Yedi Buçuk Saat veya Daha Az Çalışılması Gereken İşler Hakkında Yönetmelik’in (Yönetmelik) 4 üncü maddesine göre ağır kimyasallar içeren işler kapsamında bir işte çalışmasına rağmen günde 7,5 saatin üzerinde çalıştırıldığını, davacının günde yarım saat ara dinlenmenin mahsubu ile günlük yarım saat fazla çalışma ücretine hak kazandığını, toplu iş sözleşmesi gereği fazla çalışma ücretinin %80 zamlı ödenmesi gerektiğini ileri sürerek davacının Yönetmelik kapsamında olduğunun tespiti ile kısa çalışma primi ve fazla çalışma ücreti alacaklarının davalıdan tahsiline karar verilmesini talep ve dava etmiştir.

1. CEVAP

Davalı vekili cevap dilekçesinde; davacının Yönetmelik kapsamında çalışmadığını, işyerinde düzenli ölçümlemelerin yapıldığını, ölçümleme raporları incelendiğinde görüleceği üzere davacının çalıştığı işyerinde kimyasal maruziyet tespit edilmediğini, davacının sağlığını olumsuz yönde etkileyecek bir ortam bulunmadığını, iddiaların gerçeği yansıtmadığını savunarak davanın reddini talep etmiştir.

III. İLK DERECE MAHKEMESİ KARARI

1. İlk Derece Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile; işyerinde yapılan keşif sonucu bilirkişi heyeti tarafından davacıların çalıştıkları ortam ve yaptıkları işin incelendiği, davacının bobinaj atölyesinde çalıştığı, solventlerin tümüyle ortama açık bir şekilde dolap ve raflarda olduğu, mevcut aspiratör sistemi ile yeterli havalandırma yapılmasının mümkün olmadığı, solventlerin ortam sıcaklığına bağlı olarak buharlaşmasının kaçınılmaz olduğu, buna göre davacının çalışma ortamında kaynak ve kimyasal maddelerle çalışma sırasında maruziyete uğrayacağı ve günde 7,5 saati aşmayacak şekilde çalıştırılması gerektiği, yapılan iş neticesinde davacının çalışmasının Yönetmelik kapsamında olduğu, işyerinde uygulanan toplu iş sözleşmesi doğrultusunda fiilen çalışma saatleri karşılığı hesaplanan kısa çalışma primine hak kazandığı, dosya kapsamından davacının haftanın 5 günü 8,5 saat çalıştığı günlük yarım saat fazla çalışma yaptığı, ödenen %15 verimliliği teşvik primi mahsup edilerek hesaplanan fazla çalışma ücretine hak kazandığı ve 12.07.2023 tarihli bilirkişi ek raporunun hükmün eki sayılması gerektiği gerekçesiyle davanın kısmen kabulüne karar verilmiştir.
2. İlk Derece Mahkemesinin 08.12.2023 tarihli ek kararı ile; seri davadan kaynaklı olarak gerekçeli kararın dava dilekçesi özetinde maddi hata yapıldığı belirtilerek gerekçeli kararın dava dilekçesi kısmının dosyaya uygun şekilde düzeltilmesine karar verilmiştir.
3. İSTİNAF
4. İstinaf Yoluna Başvuranlar

İlk Derece Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davalı vekili istinaf başvurusunda bulunmuştur.

1. İstinaf Sebepleri

Davalı vekili; davacının yaptığı işin Yönetmelik kapsamında bulunmadığını, İlk Derece Mahkemesinin karar gerekçesinde Yönetmelik’in hangi maddesine istinaden davacının Yönetmelik kapsamında olduğunun belirtilmediğini, bobinaj meslek kolunun Yönetmelik’te yer almadığını, heyet raporunun bilimsel verilerden uzak hazırlandığını, gerçeği yansıtmadığını, hükme esas alınan hesap bilirkişi raporunda izin ve istirahat günleri içinde hesaplama yapılmasının hatalı olduğunu, davanın reddi gerektiğini ileri sürerek istinaf yoluna başvurmuştur.

1. Gerekçe ve Sonuç

Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile; İlk Derece Mahkemesince keşif yaptırılmak suretiyle uzmanlığı yeterli olan bilirkişi heyetinden rapor alındığı, bilirkişi heyetinin ehil olduğu ve bilirkişi raporunun dosya kapsamına uygun olduğu, sözü edilen rapora göre davacının Yönetmelik kapsamında çalıştığı, bunun sonucu olarak fazla çalışma ücreti ve kısa çalışma primi alacaklarına hak kazandığı, İlk Derece Mahkemesinin vakıa ve hukuki değerlendirmesinde usul ve esas yönünden kanuna aykırılık bulunmadığı gerekçesiyle davalının istinaf başvurusunun esastan reddine karar verilmiştir.

1. TEMYİZ
2. Temyiz Yoluna Başvuranlar

Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davalı vekili temyiz isteminde bulunmuştur.

1. Temyiz Sebepleri

Davalı vekili temyiz dilekçesinde; istinaf dilekçesinde ileri sürülen gerekçeleri tekrar ederek Bölge Adliye Mahkemesi kararının bozularak ortadan kaldırılması istemi ile temyiz yoluna başvurmuştur.

1. Gerekçe
2. Uyuşmazlık ve Hukuki Nitelendirme

Uyuşmazlık; davacının görev ve çalışma şartlarının Yönetmelik kapsamında değerlendirilip değerlendirilemeyeceği ve buna bağlı olarak davacının fazla çalışma ile kısa çalışma primi alacaklarına hak kazanıp kazanamayacağı hususlarındadır.

2. İlgili Hukuk

1.6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 369 uncu maddesinin birinci fıkrası ile 371 inci maddesi.

2. 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu’nun 39 uncu maddesi.
3. 4857 sayılı İş Kanunu’nun 41 ve 63 üncü maddeleri.
4. 16.07.2013 tarihli ve 28709 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Sağlık Kuralları Bakımından Günde Azami Yedi Buçuk Saat veya Daha Az Çalışılması Gereken İşler Hakkında Yönetmelik’in 4 üncü maddesi.
5. Değerlendirme
6. Tarafların iddia, savunma ve dayandıkları belgelere, uyuşmazlığın hukuki nitelendirilmesi ile uygulanması gereken hukuk kurallarına, dava şartlarına, yargılamaya hâkim olan ilkelere, ispat kurallarına ve temyiz olunan kararda belirtilen gerekçelere göre davalı vekilinin aşağıdaki paragrafların kapsamı dışındaki temyiz itirazları yerinde görülmemiştir.
7. Davacı vekili dava dilekçesinde; müvekkilinin işyerinde bobinaj iş kolunda çalıştığını, çalışma ortamında Yönetmelik’in 4 üncü maddesine dâhil olmasına neden olan kimyasal izolasyon ve lehimleme malzemeleri kullanıldığını, bu malzemelerin hava kurumalı motor izolasyon verniği, çift kompedantlı motor-trafo poliüreten vernik, polyester reçine sprey motor izolasyon verniği, lehim teli ve pastası, lehim suyu olup ağır kimyasallar içerdiğini, davacının kullandığı malzemeler arasında lehim bulunduğunu, Yönetmelik’in 4 üncü maddesinin birinci fıkrası (a) alt bendinin 4 üncü kısmında “Kurşun levha ve lehimlerin alevle kesilmesi, kurşunlu boyaların alevle yakılması işleriyle levha, tel, boru, akümülatör, şişe kapsülü, yapımı gibi kurşun veya kurşun alaşımıyla çalışılan işler” ifadesinin bulunduğunu, davacının işyerinde çalışırken, maddede bahsi geçen lehimi kullandığını ileri sürerek Yönetmelik’e göre 7,5 saat çalısması gerekirken 8,5 saat çalıştırıldığını belirtmiştir.
8. İlk Derece Mahkemesince işyerinde keşif yaptırılarak temin edilen heyet raporunda; boya, tiner, vernik ve petrol ürünleri vb. ortamdaki uçucu solventlerin çalışanların sağlığını bozacak düzeyde etkilediğini, bobinaj atölyesinde çalışan davacının her ne kadar kimyasal madde maruziyeti ölçüm sonuçlarına göre günlük maruziyeti tespit edilmemiş ise de atölye ortamı ve kullanılan kimyasal maddeler dikkate alındığında çalışması sırasında maruziyetin söz konusu olduğu, mevcut aspiratör sistemi ile yeterli havalandırma yapılamayacağı, solventlerin tümüyle ortama açık bir şekilde dolap ve raflarda bulunduğu, bu uçucu solventlerin ortam sıcaklığına maruz bir ortamda buharlaşmasının kaçınılmaz olduğu, yaz sıcakları da gözetildiğinde buharlaşan solventin, yetersiz havalandırma ile uzaklaştırılmasının mümkün olmadığı gerekçesiyle davacının çalışma ortamında kaynak ve kimyasal maddelerle çalışma sırasında maruziyet olacağı ve davacının günde 7,5 saati aşmayacak şekilde çalıştırılması gerektiği belirtilmiştir. Hükme esas alınan heyet ve hesap bilirkişi raporları doğrultusunda davanın kısmen kabulüne karar verilmiş ise de eksik inceleme ile sonuca gidildiği anlaşılmaktadır.
9. Somut olayda uyuşmazlığın esasını; davacının yaptığı işin, fiilî çalışma ortamının ve çalışma koşullarının Yönetmelik kapsamında olup olmadığı hususu oluşturmaktadır. İlâmın (2) numaralı paragrafında belirtildiği üzere, davacının çalışma ortamında Yönetmelik’in 4 üncü maddesine dâhil olmasına neden olan kimyasal izolasyon ve lehimleme malzemeleri kullanıldığı, bu malzemelerin ağır kimyasallar içerdiği, davacının kullandığı malzemeler arasında lehim bulunduğu ileri sürülmüştür. Dava konusu Yönetmelik ile günde azami yedi buçuk saat çalışılabilecek işler ile günde yedi buçuk saatten daha az çalışılması gereken işler ayrı ayrı ve ismen sayılarak düzenlenmiştir. Eldeki uyuşmazlıkta dosya kapsamından bobinaj iş kolunda motor bobini sarma işinde çalıştığı anlaşılan davacının yaptığı işin ve bu iş sırasında kullanıldığı iddia edilen malzemelerin bu Yönetmelik kapsamında değerlendirilip değerlendirilemeyeceğinin öncelikle ele alınması gereklidir. Heyet raporunda bu yönde açık bir değerlendirmeye rastlanmadığı gibi davacının belirttiği malzemelerin, çalışma esnasında davacı tarafından aktif olarak kullanılıp kullanılmadığı ve bunun sonucunda ileri sürülen çalışma ortamının yarattığı riskler nedeniyle davacının yaptığı işin Yönetmelik’in 4 üncü maddesinin hangi bendi ile ilişkilendirilebileceği de anlaşılamamaktadır.
10. Uyuşmazlığın aydınlatılıp doğru sonuca ulaşılabilmesi için, davacının uyuşmazlık konusu dönemdeki görev tanımı, fiilî çalışma koşulları ve fiziki ortam şartları gözetilerek çalıştığı işyeri koşulları ile kullandığı malzemelerin saptanması gereklidir. Bu nedenle İlk Derece Mahkemesince iş güvenliği uzmanlarından da oluşan yeni bir bilirkişi heyeti ile keşif yapılarak elde edilecek verilere göre davacının yaptığı işin Yönetmelik kapsamında olup olmadığı tespit edilmeli ve sonucuna göre bir karar verilmelidir. Hükme esas alınan heyet bilirkişi raporu bu yönden yetersiz olduğundan belirtilen hususlar gözetilmeden karar verilmesi hatalı olup bozmayı gerektirmiştir.
11. KARAR

Açıklanan sebeplerle;

1. Temyiz olunan, İlk Derece Mahkemesi kararına karşı istinaf başvurusunun esastan reddine ilişkin Bölge Adliye Mahkemesi kararının ORTADAN KALDIRILMASINA,
2. İlk Derece Mahkemesi kararının BOZULMASINA,

Dosyanın kararı veren İlk Derece Mahkemesine, bozma kararının bir örneğinin kararı veren Bölge Adliye Mahkemesine gönderilmesine,

20.05.2024 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.