SENDİKAL NEDENLERLE FESİH

ÖZETİ Davacının sendika üyelik dökümüne göre fesih öncesinde sendikaya üyelik başvurusunun ve üyelik kaydının bulunduğu, işyerinde çalışan sayısı ile sendikalı çalışan sayısı dikkate alındığında, 01/07/2021 tarihinden sonra işveren tarafından 04 koduyla iş sözleşmesi feshedilenler arasında Nakliyat İş sendikasına üye olanların sayısı arasında arasında açık bir orantısızlık bulunduğu, sendika üyeliğinden çekilenlerden işyerinde çalışmaya devam edenlerin iş sözleşmelerinin feshedilmediği, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Rehberlik ve Teftiş Başkanlığı tarafından düzenlenen raporda çalışanların bir kısmının iş sözleşmesinin sendikal nedenle feshedildiğinin tespit edildiği, davacının iş akdinin feshedildiği dönemde bir çok işçinin iş sözleşmesinin aynı sebepler gerekçe gösterilerek feshedildiği, bu şekilde iş sözleşmesi feshedilen işçiler tarafından açılan davalarda feshin sendikal nedene dayandığına ilişkin İstanbul Bölge Adliye Mahkemesi 30. Hukuk Dairesinin 2024/681,682,683 Esas vd. İstanbul Bölge Adliye Mahkemesi27. Hukuk Dairesi’nin 2023/1885 Esas – 2023/2470 Karar sayılı dosyalarında verilen kararlar, davacı tanıklarının açık ve samimi anlatımları dikkate alınarak feshin sendikal nedenlere dayandığı kanaatine varılmıştır. Bu nedenle ilk derece mahkemesinin feshin sendikal nedene dayanmadığına ilişkin kabulü dosya kapsamına uygun değildir. Davacı vekilinin istinaf sebepleri yerindedir.
İlk derece mahkemesince verilen karara karşı istinaf kanun yoluna başvurulmuş ve dosya istinaf incelemesi yapılmak üzere Dairemize gönderilmiş olmakla, dosya incelendi.
GEREĞİ GÖRÜŞÜLÜP DÜŞÜNÜLDÜ:
TARAFLARIN İDDİA VE SAVUNMALARININ ÖZETİ:
Davacı vekili dava dilekçesi ile; davalı işyerinde 18/02/2019 – 09/11/2021 tarihleri arasında çalışan davacının iş sözleşmesinin sendikal nedenle feshedildiğini belirterek davacının işe iadesine ve sendikal tazminata karar verilmesini istemiştir.
Davalı vekili cevap dilekçesi ile; davanın süresi içerisinde açılmadığını, davacının iş sözleşmesinin geçerli nedenle feshedildiğini, davalı şirketin davacının sendika üyesi olduğunu arabuluculuk sürecinde öğrendiğini, şirketin hangi çalışanının sendika üyesi olup olmadığını bilecek durumda olmadığını belirterek davanın reddine karar verilmesini istemiştir.
İLK DERECE MAHKEMESİ KARARININ GEREKÇESİ VE İÇERİĞİ:
İlk derece mahkemesi tarafından; davacının iş sözleşmesinin geçerli neden olmaksızın feshedildiği gerekçesiyle davacının işe iadesine ve sendikal fesih olgusunun ispatlanamadığı gerekçesiyle sendikal tazminat talebinin reddine karar verilmiştir.
İLERİ SÜRÜLEN İSTİNAF SEBEPLERİ:
Davacı vekili istinaf dilekçesi ile; istinaf kaldırma kararı sonrası yapılan yargılama sonunda eksikliklerin giderilerek sendikal feshin ispatlanmasına rağmen sendikal tazminat talebinin reddedilmesinin hatalı olduğunu, feshe ilişkin tanık anlatımlarının değerlendirilmediğini, emsal ilk derece mahkemelerinde sendikal tazminata hükmedildiğini ve istinaf incelemesinden geçerek kesinleştiğini, birbiriyle örtüşen feshin sendikal sebeple yapıldığını kanıtlayan Müfettiş Raporu, Sendika ve Bakanlık kayıtlarının doğru değerlendirilemediğini belirterek ilk derece mahkemesi kararının kaldırılarak sendikal tazminat taleplerinin kabulüne karar verilmesini istemiştir.
Davalı vekili istinaf dilekçesi ile; davacının iş akdi davacının iş performansının giderek kötüleşmesi ve fesih tarihine yaklaşan süreçte de performansındaki kötüleşmenin giderek artan bir seyir alması nedeniyle geçerli nedenle feshedildiğini belirterek ilk derece mahkemesi kararının kaldırılarak davanın reddine karar verilmesini istemiştir.
DELİLLERİN TARTIŞILMASI VE GEREKÇE:
Davacının istemi işe iadeye yönelik olup, ilk derece mahkemesince yapılan yargılama sonucunda iş sözleşmesinin geçerli neden olmaksızın feshedildiği gerekçesiyle davacının işe iadesine ve sendikal tazminat talebinin reddine karar verilmiş, davacı ve davalı taraf istinafa başvurmuştur.
Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 356/1. maddesi gereğince yapılan değerlendirmeye göre incelemenin duruşmalı yapılmasını gerektiren eksik bir husus görülmediğinden istinaf incelemesi duruşmasız olarak yapılmıştır.
6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 341 ve devamı maddeleri uyarınca ve özellikle istinaf incelemesinin kapsamının öngörüldüğü 355. maddeye göre re’sen gözetilecek kamu düzenine aykırılık halleri dışında istinaf incelemesi istinaf dilekçesinde belirtilen sebeplerle sınırlı olarak yapılır.
İşverence yapılan feshin geçerli nedene/sendikal nedene dayanıp dayanmadığı hususu taraflar arasında uyuşmazlık konusudur.
Davalı işveren tarafından gönderilen fesih ihtarnamesinde; şirket tarafından görev yapmakta olduğu Yer İşletme Direktörlüğüne bağlı birimlerde iş gücü planlamasına yönelik verimlilik ihtiyaç ve fırsatlarının değerlendirildiği, iş gücü ve performans gereksinimlerinin tekrar gözden geçirildiği, görev tanımı dikkate alındığında performansının işin gerekliliklerini yerine getirmek için yeterli olmadığı, performansından gerekli verim alınamadığı belirtilerek bu nedenlerle iş akdinin performans sebebi ile geçerli nedenle 4857 Sayılı İş Kanununun18. Maddesi uyarınca feshedildiğinin belirtildiği görülmüştür.
Feshin sendikal nedenle olup olmadığı yönünden yapılan değerlendirmede; sendikal tazminat 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu’nun 25 inci maddesinde düzenlenmiş, işçilerin işe alınmalarının belli bir sendikaya girmeleri veya girmemeleri, sendika üyeliklerini sürdürmeleri veya üyelikten çekilmeleri gibi şartlara bağlanamayacağı hükme bağlanmıştır. Yine, işçiler arasında çalışma şartları veya çalıştırmaya son verilmesi bakımından ayrım yapılamayacağı da yasada öngörülmüştür. Sendikal faaliyetlere katılma da güvence altına alınmıştır.
Sendikal bir nedenle iş sözleşmesinin feshi hâlinde işçi, feshin geçersizliğinin tespiti ile işe iadesine dair dava açma hakkına sahiptir. İş sözleşmesinin sendikal nedenle feshedildiğinin tespit edilmesi hâlinde, 4857 sayılı Kanunun 21 inci maddesine göre işçinin başvurusu, işverenin işe başlatması veya başlatmaması şartına bağlı olmaksızın sendikal tazminata karar verilir. İşçinin işe başlatılmaması hâlinde, ayrıca 4857 sayılı Kanunun 21 inci maddesinin birinci fıkrasında belirtilen tazminata hükmedilmez.
İş sözleşmesinin sendikal nedenle feshedildiği iddiası ile açılacak davada, feshin nedenini ispat yükümlülüğü işverene aittir. Feshin işverenin ileri sürdüğü nedene dayanmadığını iddia eden işçi, feshin sendikal nedene dayandığını ispatla yükümlüdür.
Yerleşik Yargıtay içtihatları gereğince sendikal tazminat davalarında ispat yükünün işçide olduğu hallerde, işyerinde çalışan ve sendikaya üye olan işçilerin sayısı, hangi tarihlerde üye oldukları, üyelikten çekilen işçilerin olup olmadığı, işyerinde çalışmakta olan işçilerin bulunup bulunmadığı, aynı dönemde yetki prosedürünün işletilip işletilmediği, işyerinde önceki dönemlerde toplu iş sözleşmelerinin bağıtlanıp bağıtlanmadığı, yeni işçi alınıp alınmadığı ve alınmışsa yeni işçilerin sendikalı olup olmadığı gibi hususlarla, işverence ekonomik veya teknolojik nedenlere dayalı bir fesih yoluna gidilmesi durumunda teknik yönden bu durumun araştırılması gibi ölçütler belirlenmiştir.
Somut olayda; İlk Derece mahkemesince yapılan yargılama, toplanan deliller ve bilirkişi raporu ve tüm dosya kapsamı birlikte değerlendirildiğinde; davacının 20/06/2021 tarihinde Nakliyat-İş sendikasına üye olduğu, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı 1164427 SGK sicil numaralı davalı işvrenliğe ait işletmede yer alan 17 işyerinde fesihten yaklaşık 6 ay öncesinde(09/05/2021) tarihinde 6210 işçi çalıştığı, davacının üyesi bulunduğu Nakliyat-İş Sendikasının üye sayısının 3 olduğu, Çalışma Bakanlığı tarafından gönderilen işçi hareketlerini gösteren liste incelendiğinde işyerinde 2021 yılının Nisan/Mayıs/Haziran aylarında Nakliyat İş Sendikasına üye olanların sayısında ciddi oranda artış olduğu, bunların bir kısmının işyerinde örgütlü diğer sendikalardan istifa ederek Nakliyat-İş Sendikasına üye oldukları görülmüştür. Nitekim Bakanlıkça gönderilen inceleme raporuna göre 09/11/2021 tarihi itibarıyle işyerinde 6049 işçi çalıştığı, davacının üyesi bulunduğu Nakliyat-İş Sendikasının üye sayısının 6 ay içerisinde 742 olduğu anlaşılmaktadır. Kaldı ki Dairemizce aynı gün istinaf incelemesi yapılan 2024/1051 Esas sayılı dosyada bulunan inceleme raporuna göre 12/08/2021 tarihi itibarıyle işyerinde 6040 işçi çalıştığı, Nakliyat-İş Sendikasının üye sayısının 840’a ulaştığı, 01/07/2021 tarihinden sonra gerçekleştirilen fesihler sonrası üye sayısında davacının iş sözleşmesinin feshedildiği 09/11/2021 tarihine kadar sendika üye sayısında azalma olduğu da görülmüştür. Devam eden süreçte ise 21/04/2022 tarihi itibarıyle işyerinde 6302 işçi çalıştığı, Nakliyat-İş Sendikasının üye sayısının ise 574’e düştüğü anlaşılmaktadır. Yine işçi hareketlerini gösteren liste incelendiğinde işyerinde bu süreç içerisinde (04-Belirli Süreli İş Sözleşmesinin İşveren Tarafından Haklı Sebep Bildirilmeden feshi) koduyla iş sözleşmesi feshedilenlerin çoğunluğunun Nakliyat İş Sendikası üyesi olduğu, sendika üyeliğinden çekilip işyerinde çalışmaya devam eden işçi yüksek olmasına rağmen 04 Koduyla iş sözleşmeleri feshedilen işçiler arasında sendika üyeliğinden çekilenlerin hemen hemen hiç bulunmadığı anlaşılmıştır.
Davacının sendika üyelik dökümüne göre fesih öncesinde sendikaya üyelik başvurusunun ve üyelik kaydının bulunduğu, işyerinde çalışan sayısı ile sendikalı çalışan sayısı dikkate alındığında, 01/07/2021 tarihinden sonra işveren tarafından 04 koduyla iş sözleşmesi feshedilenler arasında Nakliyat İş sendikasına üye olanların sayısı arasında arasında açık bir orantısızlık bulunduğu, sendika üyeliğinden çekilenlerden işyerinde çalışmaya devam edenlerin iş sözleşmelerinin feshedilmediği, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Rehberlik ve Teftiş Başkanlığı tarafından düzenlenen raporda çalışanların bir kısmının iş sözleşmesinin sendikal nedenle feshedildiğinin tespit edildiği, davacının iş akdinin feshedildiği dönemde bir çok işçinin iş sözleşmesinin aynı sebepler gerekçe gösterilerek feshedildiği, bu şekilde iş sözleşmesi feshedilen işçiler tarafından açılan davalarda feshin sendikal nedene dayandığına ilişkin İstanbul Bölge Adliye Mahkemesi 30. Hukuk Dairesinin 2024/681,682,683 Esas vd. İstanbul Bölge Adliye Mahkemesi27. Hukuk Dairesi’nin 2023/1885 Esas – 2023/2470 Karar sayılı dosyalarında verilen kararlar, davacı tanıklarının açık ve samimi anlatımları dikkate alınarak feshin sendikal nedenlere dayandığı kanaatine varılmıştır. Bu nedenle ilk derece mahkemesinin feshin sendikal nedene dayanmadığına ilişkin kabulü dosya kapsamına uygun değildir. Davacı vekilinin istinaf sebepleri yerindedir.
Açıklanan nedenlerle; davalı vekilinin istinaf başvurusunun esastan reddine, davacı vekilinin istinaf başvurusunun sendikal tazminat yönünden kabulü ile HMK’nun 353/1-b-2.cümlesi uyarınca ilk derece mahkemesi kararının kaldırılmasına, dairemizce yeniden hüküm kurularak feshin sendikal nedene dayandığı anlaşılmakla, davacının işe iadesine ve yasal süre içerisinde davalı işverence işe başlatılması veya başlatılmaması şartına bağlı olmaksızın davalının sorumlu tutulması gereken sendikal tazminat miktarının davacının bir yıllık brüt ücreti tutarında belirlenmesine karar verilmesi gerektiği kanaatine varılmış ve aşağıdaki şekilde hüküm kurulmuştur.
HÜKÜM: Yukarıda açıklananlara göre,
I- 1- Davalı vekilinin istinaf başvurusunun 6100 Sayılı HMK’nun 353/1-b/1. bendi uyarınca ESASTAN REDDİNE,
2-Davalıdan alınması gereken istinaf karar harcı peşin alındığından yeniden harç alınmasına YER OLMADIĞINA,
3-Davalı tarafça yapılan istinaf yargılama giderlerinin kendi üzerinde BIRAKILMASINA,
II-1-Davacının istinaf başvurusunun KABULÜNE,
İlk derece mahkemesi hükmünün HMK’nun 353/1-b/2.bendi uyarınca KALDIRILMASINA,
2-Davalıtarafından peşin ödenen 427,60 TL istinaf peşin karar harcının talep halinde İADESİNE,
III-Davanın KABULÜ İLE,
1-)Davalı işverence yapılan FESHİN GEÇERSİZLİĞİNE,
Davacının İŞE İADESİNE,
2-Davacının başvurusu, işverenin işe başlatması veya başlatmaması şartına bağlı olmaksızın sendikal fesih nedeni dikkate alınarak takdiren davacının bir yıllık ücreti tutarı toplamı olan (56.281,20 TL/brüt ) sendikal tazminatın davalıdan alınarak davacıya ödenmesi gerektiğinin TESPİTİNE,
3-Davacı işçinin işe iade için 10 günlük yasal süre içinde işverene başvurması halinde hak kazanılacak olan ve kararın kesinleşeceği tarihe kadar gerçekleşen en çok 4 aylık ücreti ve diğer hakları karşılığı toplamı ( 22.049,72 TL TL/brüt ) davalıdan alınarak davacıya ödenmesi gerektiğinin TESPİTİNE,
4-Davacı işçinin süresi içerisinde işe başlatılması durumunda varsa bu alacaktan peşin ödenen kıdem ve ihbar tazminatının MAHSUBUNA,
5-Karar tarihinde yürürlükte bulunan Harçlar Tarifesi uyarınca alınması gereken 427,60 TL karar harcından peşin olarak alınan 59,30 TL harcın mahsubu ile bakiye 368,30 TL harcın davalıdan (İlk derece mahkemesince bu konuda harç tahsil müzekkeresi düzenlendiği gözetilerek tahsilde tekerrüre sebebiyet vermeyecek şekilde) tahsili ile Hazineye GELİR KAYDINA,
6-Davacı kendisini vekil ile temsil ettirdiğinden 17.900,00 TL vekalet ücretinin davalıdan alınarak davacıya VERİLMESİNE,
7-7036 sayılı Yasa’nın 3. maddesi gereği Arabuluculuk faaliyeti sırasında Adalet Bakanlığı bütçesinden ödenen 680,00 TL arabuluculuk ücretinin (İlk derece mahkemesince bu konuda harç tahsil müzekkeresi düzenlendiği gözetilerek tahsilde tekerrüre sebebiyet vermeyecek şekilde) davalıdan tahsili ile hazineye GELİR KAYDINA,
8-Davacı tarafça yapılan 1.602,00 TL yargılama giderinin davalıdan alınarak davacıya VERİLMESİNE,
9-Davacı tarafça ödenen 1.296,50 TL harçlar toplamının davalıdan alınarak davacıya VERİLMESİNE,
10-Davalı tarafça yapılan yargılama giderinin üzerlerinde BIRAKILMASINA,
11-Taraflarca yatırılıp kullanılmayan gider avansı var ise mahkemesince ilgili tarafa İADESİNE,
12-HMK’ nun 359. maddesinin 3. fıkrası gereği kararın tebliği ile 302. maddesinin 5. fıkrası gereği harç işlemlerinin İLK DERECE MAHKEMESİ TARAFINDAN YAPILMASINA,
Dair, dosya üzerinden yapılan inceleme sonucunda 7036 sayılı Yasa’nın 8/1-a maddesi ve 4857 sayılı Yasa’nın 20. maddesinin 3. fıkrası gereğince KESİN olmak üzere 26/09/2024 tarihinde oybirliği ile karar verildi